خطیب کرمانشاهیخطیب کرمانشاهی، خطیب کرمانشاهی، محمد زکی بن ابراهیم، واعظ ، ادیب ، متکلم و فقیه امامی قرن دوازدهم می باشد . ۱ - تشیعاز شرح حال و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. گفته‌اند که پدر و مادرش از اهل سنّت بودند و او ــکه در هفت یا هشت سالگی به تشیع گراییده بودــ از نزد آنان گریخت و به حاکم همدان ، اسماعیل خان، پناه برد. [۱]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۲]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، ج۲، ص۱۵۰، تهران ۱۳۷۴ش.
۲ - شیخ الاسلامیاسماعیل خان او را نزد خود نگاه داشت و به معلّم سپرد. خطیب پس از گذراندن تحصیلات عالی به منصب شیخ الاسلامی کرمانشاه رسید و امور شرعی آن سامان به او واگذار شد. [۳]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۳ - امام جمعهاو همچنین مدتی امام جمعه کرمانشاه و سپس امام جمعه اصفهان شد. [۴]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۵]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، ج۲، ص۱۵۰، تهران ۱۳۷۴ش.
۴ - مشاور وقاضی نادرنادرشاه پس از شنیدن وصف خطیب، او را به سمت قاضی لشکر منصوب کرد. [۶]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۷]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، ج۲، ص۱۵۰، تهران ۱۳۷۴ش.
در کتاب حدیث نادرشاهی [۸]
حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، ج۱، ص۱۸۱، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش.
[۹]
حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، ج۱، ص۲۱۳، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش.
[۱۰]
حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، ج۱، ص۲۳۹، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش.
از فردی به نام میرزا زکی که مشاور موثق نادرشاه بوده، نامبرده شده که ظاهرآ همین خطیب کرمانشاهی است.۵ - علم و فضلسیدعبداللّه جزایری و عبدالنبی قزوینی ، که با او مصاحبت داشته اند، مقام علمی و شخصیت وی را ستوده‌اند. [۱۱]
عبداللّه بن نورالدین جزایری، الاجازةالکبیرة، ج۱، ص۱۴۰، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۱۲]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
خطیب کرمانشاهی واعظی چیره‌دست بود و بسیاری به سبب مواعظ او هدایت شدند. [۱۳]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۶ - شهادتاو در ۱۱۵۹ بر اثر اتهام و سخن‌چینی ملاعلی مدد، ملقب به امام افندی، و به امر نادرشاه به قتل رسید. [۱۴]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۱۵]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، ج۲، ص۱۵۰، تهران ۱۳۷۴ش.
امینی [۱۶]
عبدالحسین امینی، شهداءالفضیلة، ج۱، ص۲۴۰ـ۲۴۲، قم ۱۳۵۲ش.
نام او را در شمار شهیدان فضیلت در قرن دوازدهم آورده است.۷ - آثارتنها اثری که شرح حال نویسان از او یاد کرده‌اند کتابی است با نام الرد علی رسالة نجاسة غیر الامامی که ردی است بر رساله تنجیس غیرامامی و اخراج آن‌ها از اسلام ، نوشته حیدرعلی شیروانی . [۱۷]
آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۰، ص۱۹۹.
[۱۸]
سیدمحسن امین، اعیان الشیعة، ج۷، ص۶۸.
[۱۹]
عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، ج۱، ص۱۶۸ با اندک اختلافی در عنوان، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
با این حال، نسخه خطی کتابی با نام تجویدالقرآن نیز به نام او در مدرسه باقریه مشهد موجود بوده است. [۲۰]
محمود فاضل، «فهرس مخطوطات المدرسةالباقریة، ج۱، ص۹۵، مشهدالمقدسة»، تراثنا، سال ۶، ش ۴ (شوال ـ ذیحجه ۱۴۱۱).
۸ - فهرست منابع۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه؛ ۱) سیدمحسن امین، اعیان الشیعة؛ ۲) عبدالحسین امینی، شهداءالفضیلة، قم ۱۳۵۲ش؛ ۳) عبداللّه بن نورالدین جزایری، الاجازةالکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹؛ ۴) حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش؛ ۵) محمود فاضل، «فهرس مخطوطات المدرسةالباقریة، مشهدالمقدسة»، تراثنا، سال ۶، ش ۴ (شوال ـ ذیحجه ۱۴۱۱)؛ ۶) عبدال نبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم املال آمل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷؛ ۷) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، تهران ۱۳۷۴ش؛ ۹ - پانویس
۱۰ - منبع، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «خطیب کرمانشاهی»، شماره ۷۱۴۴. |